Bijzonder hoogleraar Duits-Nederlandse rechtsbetrekkingen Axel Hagedorn woont al 20 jaar in Nederland, maar mag geen Nederlands paspoort aanvragen zonder zijn Duitse in te leveren. Hoe eerlijk is dat?

D66 en de PvdA willen zich sterk maken voor de mogelijkheid van een dubbele nationaliteit. Dit spreekt mij aan. Al jaren word ik geconfronteerd met de terechte vraag waarom ik nog geen Nederlands paspoort heb en waarom ik geen Nederlander wil worden. Unisono luidt mijn antwoord: “Ik zou wel graag Nederlander willen worden, maar de overheid eist dat ik dan mijn Duitse paspoort moet inleveren.” Toch heb ik enigszins begrip voor het uitgangspunt van de overheid om dubbele paspoorten en nationaliteiten wil vermijden.

Bij de laatste meting op 1 januari 2014 waren er 1,3 miljoen mensen in Nederland met een dubbele nationaliteit. Nu wordt dat niet meer geregistreerd. In principe moet in Nederland het andere – buitenlandse – paspoort worden ingeleverd als je Nederlands staatsburger wordt.

Daarvoor zijn in de wet wel enkele uitzonderingen opgenomen. Sommige van de voorwaarden zijn gebaseerd op een harde opstelling van andere landen wat betreft het eigen staatsburgerschap. Die landen staan bijvoorbeeld burgers niet toe om afstand te kunnen doen van hun (oude) staatsburgerschap.

Vrij verkeer
Voor Duitsers gaan de uitzonderingen echter niet op. Vroeger eiste Duitsland dat men zijn paspoort moest inleveren als men een andere nationaliteit had aangenomen. Dit is inmiddels gewijzigd in verband met het Europees verdrag over staatsburgerschap en daardoor is het in Duitsland toegestaan ook een ander Europees staatsburgerschap en paspoort te hebben. Dit lijkt mij ook in lijn te liggen met het vrije verkeer van personen in Europa.

Naar Duitse maatstaven zou ik dus Nederlander mogen worden zonder dat ik daarvoor mijn Duitse paspoort hoef in te leveren. Volgens de Nederlandse wetgeving mag ik echter alleen mijn Duitse staatsburgerschap houden als ik ‘bijzondere en objectief waardeerbare redenen’ heb om geen afstand te doen van mijn Duitse nationaliteit. Maar als ik 65 jaar of ouder ben, mag ik zomaar Nederlander worden zonder mijn Duitse paspoort in te moeten leveren. Waarom dan wel is mij niet duidelijk.

Oneerlijk
Dit voelt toch enigszins oneerlijk. De rijkswet op het Nederlanderschap noemt de voorwaarden waaronder men Nederlander mag worden. Zo mogen mijn kinderen bijvoorbeeld nog voordat zij 18 jaar oud zijn, het Nederlandse staatsburgerschap aannemen omdat ze in Nederland geboren zijn. In dat geval mogen zij ook hun Duitse paspoort houden.

Maar net zo goed krijg je het Nederlandse staatsburgerschap in het geval dat je tenminste drie jaar getrouwd bent met een Nederlander. Ook vluchtelingen mogen onder bepaalde voorwaarden Nederlander worden. De mogelijkheid bestaat dat deze groep mensen bijna geen Nederlands spreken en vaak ook nog hun oude staatsburgerschap mogen houden. Als mijn informatie correct is, lijkt het inderdaad zo te zijn dat bij de naturalisatieceremonie om de Nederlandse nationaliteit te krijgen veel mensen amper Nederlands spreken.

Wegcijferen
Ik woon ruim 20 jaar in Nederland, ik betaal hier mijn belastingen en ben de staatskas niet tot last. Ik volg het Nederlandse voetbal en ik voel me behoorlijk geïntegreerd, met uitzondering tot mijn beperkte behoefte om te fietsen. Hoewel ik voetbalfan ben zonder ooit te hebben gereld, word ik blijkbaar toch als een soort risico gezien wanneer ik mijn Duitse paspoort zou houden.

Maar vraagt u zichzelf eens eerlijk af: als ik met een Nederlands paspoort zou rondlopen, zou ik dan niet vaak de vraag krijgen of ik eigenlijk niet toch Duitser ben in plaats van Nederlander? Hangt de mate van ingeburgerd zijn eigenlijk wel vast aan het al dan niet hebben van een dubbel paspoort? Kan je de in het ene land genoten opvoeding in een ander land wegcijferen?

Brugfunctie
Ik denk van niet. Daarom vind ik het vreemd dat ik geen dubbel paspoort mag hebben. Daarbij komt nog dat ik nog dagelijks zowel in Duitsland als Nederland werk en mij dan ook als intermediair tussen die twee landen voel. Een dergelijke brugfunctie wordt ook door andere mensen met andere nationaliteiten ingevuld. Dat zal in de toekomst niet anders zijn.

Alleen in theorie geldt dat wanneer iemand zijn oude paspoort afgeeft, hij daarmee ineens een ‘echte’ Nederlander wordt. De realiteit voor zo’n 1,3 miljoen mensen in Nederland is anders. Voor hen zouden andere aspecten een grotere rol moeten spelen bij de vraag of twee paspoorten onwenselijk zijn.

Juichen voor de Mannschaft of Oranje
Mogelijk kiest later één van mijn kinderen om Nederlander te worden terwijl de andere Duitser blijft. Dan past het toch beter dat ik als hun vader ook twee paspoorten mag hebben? Ik zou zeggen van wel. Juist het feit dat ik ruim 20 jaar in Nederland woon en mijn kinderen hier allebei zijn geboren en getogen, rechtvaardigt de mogelijkheid om een Nederlandse paspoort te hebben.

En ondanks zo’n document ben en blijf ik toch ook Duitser. Ik word dan ook vaak gevraagd welk voetbalteam ik ga aanmoedigen: Duitsland of Nederland? Een moeilijke vraag en niet eenvoudig te beantwoorden. Ik zit er gewoon dubbel in en dat verandert niet met één of twee paspoorten.

Vreemd
Ik blijf het vreemd vinden dat ik wel in Nederland belasting ‘mag’ betalen en kan meedenken over de toekomst van mijn kinderen, maar niet daadwerkelijk mag stemmen, behalve bij de gemeenteraadsverkiezingen.

Bovendien is het opvallend dat doordat ik mijn oude paspoort niet zou mogen houden, puur omdat Duitsland juist een liberaler gedachtegoed nastreeft dan bijvoorbeeld Turkije en Marokko. Zo kom ik er dus slechter vanaf dan deze nationaliteiten. Is dit eigenlijk wel de bedoeling geweest van de wet? Of heeft men dit gewoon over het hoofd gezien? Ik pleit daarom voor een meer individuele benadering.

Nederlander worden
In ieder geval wil ik een poging doen om Nederlander te worden met behoud van mijn Duitse paspoort. Dit hangt er van af of de immigratie- en naturalisatiedienst mijn betoog gaat accepteren dat ik behoorlijke nadelen zou ondervinden als ik mijn Duitse paspoort niet mag houden.

Wij zullen zien waar het schip strandt. Het wetsvoorstel ondersteunen kan ik in ieder geval niet omdat ik geen stem voor D66 of de PvdA mag uitbrengen.

Deze column is geschreven voor Duitslandnieuws.nl door Axel Hagedorn, advocaat ondernemingsrecht Und Duitse Rechtsanwalt bij Van Diepen Van der Kroef Advocaten in Amsterdam.