Hoe gaat het verder bij de megarechtszaak tegen Volkswagen in de dieselgate? Bijzonder hoogleraar Duits-Nederlandse rechtsbetrekkingen Axel Hagedorn legt uit hoe complex de procedure is.
Volkswagen lijkt in de VS te schikken met bijna 500.000 bezitters van dieselauto’s waarmee gesjoemeld is. De 15 miljard euro die het concern waarschijnlijk hiervoor moet betalen is vele malen meer dan in Europa valt te verwachten. Hoe zit het nu met de claims in Duitsland?
Bij de bevoegde rechtbank in Braunschweig zijn op dit moment 170 procedures door beleggers aanhangig gemaakt. Het merendeel van deze dagvaardingen komt van particuliere beleggers. De meest opvallende dagvaarding betreft maar liefst een claim van ongeveer 3,3 miljard euro, ingediend door 277 institutionele beleggers uit zowel Duitsland als andere landen.
Een andere dagvaarding van overwegend institutionele beleggers betreft een vordering van rond de 680 miljoen euro. Volgens de rechtbank zijn de 170 procedures samen goed voor zo’n 4 miljard euro. In principe kunnen beleggers zich nog aansluiten, maar het blijft maar de vraag of de bedragen daardoor nog substantieel hoger worden.
Bestuurders niet persoonlijk aangeklaagd
Maar waarop zijn deze dagvaardingen tegen Volkswagen gebaseerd? Ten eerste is belangrijk om duidelijk te maken dat de meeste eisers er niet voor gekozen hebben om het bestuur of enkele bestuursleden persoonlijk aansprakelijk te stellen wegens – bijvoorbeeld – onrechtmatige daad naar Duits recht.
Iedereen weet natuurlijk dat de bestuurders deze schadeclaims niet zelf zouden kunnen betalen en de desbetreffende bestuurdersaansprakelijkheidsverzekeringen, de zogenaamde D&O verzekering, veel minder schade zullen afdekken dan dat wordt geëist.
Massaclaims Deutsche Telekom als voorbeeld
Het is daarom de vraag onder welke voorwaarden de beleggers Volkwagen als onderneming aansprakelijk kunnen stellen. Na het Deutsche Telekom-schandaal in het begin van deze eeuw, is in Duitsland het zogenaamde Kapitalanleger-Musterverfahrensgesetz (KapMuG) veranderd om juist voor dit soort kwesties massaclaims mogelijk te maken. Daarom wordt het KapMuG ook ‘lex-Telekom’ genoemd.
De derde beursgang van de Deutsche Telekom in 2000 werd een grote flop en beleggers verloren heel veel geld. In 2008 werd voor het eerst een zogenaamd Musterverfahren volgens het geldende KapMuG tegen de grootste telecomaanbieder van Duitsland gevoerd met ongeveer 17.000 beleggers.
De procedure loopt nog en gaat over de vraag of Deutsche Telekom bij de beursgang in hun verkoopprospectussen verkeerde informatie had verstrekt. Daarbij gaat het om schadeclaims ter hoogte van zo’n 80 miljoen Euro. Peanuts in verhouding tot de huidige procedures tegen Volkswagen.
Hoe het KapMuG werkt
Maar hoe werkt het KapMuG? Beleggers die menen een claim te hebben omdat ze door bedrijven verkeerd zijn voorgelicht, kunnen bij de bevoegde rechtbank een claim indienen. Zodra meer eisers met soortgelijke schadeclaims bij die rechtbank een dagvaarding indienen, komt het KapMuG aan de orde.
Uitgangspunt is dat alle dagvaardingen uitgaan van hetzelfde feitencomplex. Bij Volkswagen gaat dat natuurlijk over de inzet van gemanipuleerde software voor dieselauto’s.
Doordat het hoofdkantoor van Volkswagen in Wolfsburg staat, is Braunschweig in deze kwestie de bevoegde rechtbank. De rechtbank heeft uit diverse aanhangige procedures de voorliggende problematiek samengevat en een zogenaamd Vorlagebeschluß aan het hof in Braunschweig gezonden. De rechtbank legt dus de kwestie voor aan het hof te Braunschweig welke in een modelprocedure over heel veel feitelijke vragen en rechtsvragen zal beslissen.
Daarvoor wordt uiteindelijk door het hof in Braunschweig één schadeclaim als model genomen. Met betrekking tot de ingediende claims is het nuttig om te weten dat de niet tijdige melding van koersgevoelige informatie het uitgangspunt is van alle claims. Dit omdat het juridisch gezien de meest geschikte manier is om Volkswagen naar Duits recht als belegger te kunnen aanspreken.
Had VW schandaal eerder moeten melden?
Het verwijt aan Volkswagen is dat de fabrikant al wist van de gemanipuleerde software en veel eerder had moeten melden dat men met de software sjoemelde. De argumentatie is dat de beleggers, indien dit tijdig gemeld was, de aandelen van Volkswagen niet hadden gekocht.
Door het ontbreken van deze kennis hebben ze wel aandelen gekocht en zware verliezen geleden toen het schandaal alsnog uitkwam. Er bestaat ook nog de mogelijkheid van een claim uit ‘onrechtmatige daad’, maar die laat ik vanwege de omvang even ter zijde.
Geen uitgemaakte zaak
Het Vorlagebeschluß van de rechtbank te Braunschweig van 5 augustus 2016 is omvangrijk en laat zien dat deze procedure geen uitgemaakte zaak is. De rechtbank heeft een 20-tal aan probleemvelden geïdentificeerd waarover in de modelprocedure zal moeten worden beslist door het hof te Braunschweig.
Hierbij dient ook opgemerkt te worden dat ook reeds eerder in de rechtspraak besloten vragen opnieuw door de rechtbank zijn voorgelegd omdat de rechters denken dat men met deze procedure wellicht oude uitspraken wil corrigeren. Heel belangrijk in deze zaak is wanneer Volkswagen – lees het bestuur – daadwerkelijk werd geïnformeerd over de gemanipuleerde software. Daardoor hadden ze de verplichting gehad volgens § 15 Wertpapierhandelsgesetz om een zogenaamde ad hoc-mededeling te doen en daarmee dus koersgevoelige informatie publiek te maken.
Uiteindelijk is dit pas op 22 september 2015 door Volkswagen gedaan. De beleggers vinden dit veel te laat. Sommige eisers beweren dat de informatie al sinds 2007 publiek had moeten worden gemaakt. In aansluiting daarop moet de vraag beantwoord worden of de jaarstukken van Volkswagen over de diverse jaren correct zijn. Als dit niet zo is, zouden daar ook weer schadeclaims uit kunnen voortvloeien, zoals ook één onderdeel van de claims luidt.
Hoe bereken je de schade?
De feitelijke en juridische problemen die het hof moet beoordelen zijn veelvoudig en complex. Iedereen kan zich wel voorstellen dat het moeilijk is om de schade precies te bepalen. Is de schade het verschil tussen de aankoopprijs van de aandelen van Volkswagen op een bepaalde datum vóór de bekendmaking en de prijs daarvan kort na de publicatie op 22 september 2015?
Het aandeel daalde toen hard in waarde en ging van 165,- naar zo’n 100,- euro. Op dit moment ligt de waarde weer rond 130,- euro. De vraag is of men van beleggers kan verwachten dat zij een aandeel langer aanhouden. Dit aspect van de schadeberekening wordt in ieder geval zeer problematisch als tijdens het proces het aandeel weer op de oude waarde of zelfs daarboven gaat liggen.
Besluit in januari
Het hof in Braunschweig zal vermoedelijk in januari 2017 een besluit nemen wiens dagvaarding als model wordt gebruikt. Sinds het besluit van de rechtbank is het ook niet meer mogelijk om een volledig nieuwe procedure volgens het KapMuG tegen Volkswagen bij de rechtbank te initiëren. Nadat het hof in Braunschweig het model heeft geïdentificeerd en daarover heeft beslist, kunnen andere partijen zich nog binnen zes maanden melden om zich aan te sluiten bij de procedure.
Volkswagen heeft al tegenover de rechtbank de positie ingenomen dat het concern niet verplicht was om ad hoc mededelingen te publiceren. Belangrijk is dat het Wertpapierhandelsgesetz en de belangrijke bepaling artikel 15 sinds 2 juli 2016 ingrijpend is gewijzigd. In de oude versie is nog opgenomen dat men van publicatie kon afzien ter bescherming van gerechtvaardigde eigen belangen. Daarop doet Volkswagen onder andere een beroep.
Belangrijke rechtsgeschiedenis
Hier heb ik maar een klein gedeelte van de juridische implicaties kunnen weergeven, maar deze zaak zal een belangrijke plek innemen in de rechtsgeschiedenis en ons nog jaren bezighouden.
Deze column is geschreven voor Duitslandnieuws.nl door Axel Hagedorn, advocaat ondernemingsrecht en Duitse Rechtsanwalt bij Van Diepen Van der Kroef Advocaten in Amsterdam.
