In de media is momenteel veel aandacht voor het verschoningsrecht van advocaten. Volgens advocaat Tim de Greve (van Stibbe) vormde de werkwijze van het OM in de Box-kwestie een groot gevaar voor het verschoningsrecht en (mede) daarom zijn hij en zijn cliënte de strijd met het OM aangegaan. Dit heeft recentelijk in een arrest van de Hoge Raad geresulteerd, waarin de Hoge Raad (beschermende) vuistregels voor de uitvoering van strafrechtelijk onderzoek heeft gegeven, die ertoe moeten leiden dat het verschoningsrecht wordt gerespecteerd.
Maar wat is het verschoningsrecht (voor advocaten) eigenlijk?
Kort gezegd is dit een rechtsbeginsel dat moet waarborgen dat ieder mens vrije toegang tot een advocaat moet hebben en in vrijheid op vertrouwelijke wijze met deze advocaat moet kunnen communiceren. Dit rechtsbeginsel dient dus de rechtsstaat. Meer concreet brengt dit rechtsbeginsel bijvoorbeeld met zich mee dat de communicatie tussen de client en de advocaat niet openbaar mag worden gemaakt en de advocaat mag weigeren daarover te getuigen (verschonen).
Het verschoningsrecht geldt niet uitsluitend in strafrechtelijk verband – zoals in genoemde zaak van Stibbe het geval was – maar ook in civielrechtelijk verband (simpel gezegd juridische geschillen tussen consumenten/bedrijven).
De wet geeft de advocaat dus ook in het civiele recht het recht om zich te verschonen van de wettelijke verplichting om te getuigen over zaken waarbij de advocaat in de hoedanigheid van advocaat betrokken is geweest.
Betekent dit dat de advocaat dus nooit hoeft te getuigen? Nee, dit is uitsluitend het geval wanneer de advocaat wordt gevraagd om een getuigenverklaring af te leggen over iets dat de advocaat in vertrouwen door de client(e) is toevertrouwd. Simpel voorbeeld: een advocaat huurrecht die er getuige van is dat zijn cliënt een willekeurig iemand op staat aanvalt komt in principe geen verschoningsrecht toe. Het kan dus voorkomen dat een advocaat geen beroep op het verschoningsrecht toekomt omdat hem/haar wordt gevraagd te verklaren over iets dat hem/haar niet in de hoedanigheid van advocaat is toevertrouwd.
Het gegeven voorbeeld is vrij helder, maar in voorkomende gevallen kan het antwoord op de vraag of een advocaat een beroep op het verschoningsrecht toekomt complex zijn.
Van belang is dat uitgangspunt is dat primair de advocaat zelf beslist over de vraag of de advocaat in een concreet geval een verschoningsrecht toekomt en de rechter toetst dit vervolgens (op terughoudende wijze). Met andere woorden, de rechter bepaalt uiteindelijk formeel wel maar de advocaat zelf heeft de grootste vinger in de pap.
Een misvatting is dan ook dat de client(e) de advocaat het verschoningsrecht kan opleggen. De advocaat dient zelf een afweging te maken, waarbij onder meer de vraag dient te worden beantwoord of hem/haar iets in vertrouwd in de hoedanigheid van advocaat. Het is in dit verband een keer gebeurd dat een rechter het beroep van een advocaat op het verschoningsrecht afwees (waardoor de advocaat dus wel moest getuigen) en dat de cliënte van de advocaat daartegen in beroep ging, maar dat kon volgens de Hoge Raad niet omdat uitsluitend de advocaat een dergelijk beroep kan instellen.
De voor advocaten geldende gedragsregels kijken in voorkomend geval wel over de schouder van de advocaat mee. Deze regels beschermen de belang van de cliënt(e) ten opzichte van de advocaat en schrijven eveneens voor dat de advocaat vertrouwelijkheid moet betrachten over informatie die hem ‘is toevertrouwd in de hoedanigheid van advocaat’. Wanneer de cliënt(e) vindt dat de advocaat deze regel heeft overtreden, kan hij/zij zich wenden tot de deken/tuchtrechter, die maatregelen tegen de advocaat kan nemen.
Het antwoord op de gestelde vraag luidt dus bevestigend:
Ingevolge de wet kan men ervan uitgaan dat met een advocaat gedeelde informatie vertrouwelijk blijft. Vereist is wel dat het informatie betreft, die met de advocaat gedeeld is in de hoedanigheid van advocaat (dus als behandelaar van betreffende kwestie). De advocaat maakt de afweging tot verschoning primair zelf. Verschoont de advocaat zich ten onrechte niet, dan kan daarover geklaagd worden en kunnen tuchtrechtelijke maatregelen tegen de advocaat volgen.
Voor meer informatie en vragen kunt u contact opnemen met Peter Tennekes, advocaat en partner bij Van Diepen van der Kroef, vestiging Utrecht, via p.tennekes@vandiepen.com of via telefoonnummer 030 – 236 4600.
