Tiert in Duitsland de corruptie weliger dan bij ons? We hadden de shock van ‘dieselgate’ bij Volkswagen nauwelijks verwerkt, toen het Duitse weekblad Der Spiegel publiceerde dat het WK 2006 met zwart geld is gekocht. Bij dit schandaal is de wereldvoetbalbond FIFA betrokken. De ‘diepgewortelde en systematische corruptie’ binnen een van de machtigste organisaties ter wereld kan je niet aanpakken door een paar poppetjes te vervangen.
Het Financieel Dagblad stelde een maand geleden op de voorpagina de vraag of fraude en corruptie in Duitsland weliger tieren dan in omringende landen.
Zeker niet, zou ik zeggen. Een jaar geleden verscheen het rapport van de parlementaire enquêtecommissie woningcorporaties ‘Ver van huis’. De commissie concludeerde dat door wangedrag van bestuurders en toezichthouders honderden miljoenen gemeenschapsgeld verloren zijn gegaan. De integriteit was ver te zoeken.
En dat is slechts een voorbeeld. Nederland kent nog veel meer schandalen, neem de bouwfondsfraude, de Libor-affaire en de vastgoed-affaire van Property Finance van SNS. Dus ook in Nederland kennen we helaas veel voorbeelden van corruptie.
Geen puur Duits probleem
Het gaat niet om Nederland of Duitsland. De zwart geld-affaire rond het WK 2006 in Duitsland en andere FIFA-schandalen zijn geen puur Duits probleem. Dit is een compleet andere dimensie, de FIFA is een mondiaal probleem. Het klinkt misschien cynisch, maar ik schrik niet van berichten dat er stemmen zijn gekocht om een WK binnen te halen.
Toen ik dit afgelopen vrijdagavond tegen Paul van Liempt live op RTL Z zei, keek hij enigszins verbaasd. Het is kennelijk niet voor iedereen duidelijk hoe de FIFA werkt.
De nu geschorste FIFA-voorzitter Sepp Blatter maakte carrière onder de corrupte oud-voorzitter João Havelange. Het is bekend dat Blatter bij zijn herverkiezingen altijd veel stemmen uit Afrika trok. Ik vermoedde altijd al wel dat daar gunsten tegenover zouden moeten staan. De tegenkandidaten die Blatter de afgelopen jaren trof, waren bijna uitsluitend vermogend en meestal moest je lang zoeken om ergens iets over hun visie op het voetbal te kunnen ontwaren.
Kandidatuur Platini is het werkelijke schandaal
Voor mij is vooral belangrijk om er achter te komen hoe groot de corruptie binnen de FIFA is en hoe de wereldbond en de UEFA met dergelijke schandalen omgaan. De farce omtrent het aangekondigde aftreden van Sepp Blatter komend jaar als voorzitter en de nieuwe verkiezingen spreekt in dit verband boekdelen. Dat de UEFA-landen er serieus over nadenken om Michel Platini als Blatter-opvolger te steunen is het werkelijke schandaal.
Het lucratieve contract van Platini’s zoon in Qatar na de toewijzing van het WK 2022 aan dit Arabische emiraat was al verdacht. Nu wordt strafrechtelijk onderzoek gedaan naar de 1,8 miljoen euro die Platini heeft ontvangen in 2011 voor vermeende werkzaamheden in de periode van voor 2002.
Platini heeft zijn taken als UEFA-voorzitter tijdelijk neergelegd en is voor 90 dagen geschorst. Toch wordt hij als serieuze kandidaat door diverse landen gesteund. De voorzitter van Bayern München Karl-Heinz Rummenigge heeft publiekelijk zijn steun aan Platini betuigd. Platini is volgens de Duitse oud-international ‘de meest betrouwbare’ van alle kandidaten. Dat zegt ook veel over de kwaliteit van de rest.
Witteboordencriminaliteit
Het is een feit dat Platini 1,8 miljoen euro op een schimmige manier heeft ontvangen en dat er geen schriftelijke afspraken zijn gemaakt. Een bestuurder van een organisatie die op een dergelijke manier met quasi-publieke gelden omgaat, is niet te aanvaarden als de nieuwe FIFA-voorzitter. En dan blijft de vraag waarom UEFA-landen hem wel – tenminste stiekem – blijven steunen.
Deze malversaties van Platini worden in de wereld van de bestuurders van de FIFA en de UEFA gezien als een Kavaliersdelikt, het maakt niet uit. Andere bestuurders van de FIFA zoals Chuck Blazer en Jack Warner hebben corruptie al erkend of zitten in hechtenis om naar de VS te worden overgebracht.
Verbaasd deze gang van zaken nog? Nee. Wie een wereldkampioenschap voetbal aan een land als Qatar geeft, werkt mee aan een corrupt systeem. Qatar heeft zich nog nooit zelf voor een WK gekwalificeerd. Een WK in de zomer te spelen betekent een levensgevaarlijk risico voor de sporters. De verplaatsing naar de winter betekent alleen al dat de toewijzing aan Qatar niet in het belang van de voetbalfans was. De mensenrechten situatie in Qatar is hopeloos. Het enige wat in deze emiraat telt is geld. Veel geld.
Zand in de ogen
De FIFA doet nu voorkomen alsof ze een zelfreinigingsproces gaan inleiden. De ethische commissie heeft Blatter en Platini voor 90 dagen geschorst. De schorsing is wat mij betreft een poging om zand in de ogen te strooien van de publieke opinie en ik betwijfel dat er verdere zwaardere consequenties aan worden verbonden.
Dezelfde commissie heeft afgelopen week bekend gemaakt dat hun onderzoek tegen de Duitse voetbalheld Franz Beckenbauer in verband met corruptie zou zijn afgerond. Kennelijk mag het publiek de uitkomst van dit rapport niet weten. Gezien alle andere verdachte zaken, verbaast dit niet. In verband met het WK 2006 heeft Beckenbauer nu in een zeer korte verklaring het kopen van stemmen ontkend. Opvallend is wel dat hij het bestaan van een zwarte kas niet tegenspreekt.
Systematische en diepgewortelde corruptie
De Amerikaanse openbaar aanklager heeft FIFA beschuldigd van ‘decennia lang heersende, systematische en diepgewortelde corruptie’. De voorzitter van de Duitse voetbalbond (DFB) Wolfgang Niersbach heeft afgelopen week een persconferentie gegeven om zijn visie over de betaling van 6,7 miljoen euro in het kader van de WK 2006 te geven. De gerenommeerde Duitse krant Süddeutsche Zeitung schreef afgelopen week over deze poging: ‘Zijn verhaal klinkt naar misdaad en georganiseerde criminaliteit’.
Hoe is dit mogelijk? Het trieste is dat er geen controle op de FIFA is. De voetbalbond staat in principe boven de wet. Het is een volstrekt gesloten organisatie met eigen regelgeving en alleen een tandeloze interne controle. Ervaring leert dat dit soort systemen corruptie en fraude in de hand werken. Dat is nu juist de reden waarop het principe van een rechtstaat is gebaseerd: de scheiding van machten in wetgevende, uitvoerende en rechtelijke macht.
Poppetjes vervangen helpt niet
Die controle ontbreekt bij de FIFA terwijl dit een van de machtigste en financieel sterkste organisaties van de wereld is. Een dergelijk systeem verander je niet door het verwisselen van een aantal poppetjes. En vooral niet als de poppetjes zelf al besmet zijn. ‘De koning is dood, lang leve de koning.’ De voetbalfans lijken met deze taferelen genoegen te nemen. De grote sponsoren lieten even iets horen maar zetten niet door.
Het systeem van de onbetrouwbare voorzitters Havelange-Blatter moet volledig op de schop. De bestuursstructuur (governance) en toezicht op het nakomen daarvan (compliance), ontbreken bij de FIFA. En daarmee integriteit. Mijn enige hoop is helaas enkel gevestigd op ingrijpen door de FBI.
Deze column is geschreven voor Duitslandnieuws.nl door Axel Hagedorn, advocaat ondernemingsrecht en Duitse Rechtsanwalt bij Van Diepen Van der Kroef Advocaten in Amsterdam.
