De ophef over het rijverbod voor diesels was groot, maar zo snel zullen diesels nog niet op grote schaal worden geweerd uit Duitse steden, denkt Duitsland-expert Axel Hagedorn. Wat hem betreft moet het roer radicaler worden omgegooid.
Heel even was de ophef over het rijverbod voor diesels groot. Maar ik denk dat het wel even zal duren voordat deze uitspraak in de praktijk op grotere schaal tot consequenties gaat leiden. Wat nog veel belangrijker is, het vervuilingsprobleem wordt met de uitspraak van de hoogste bestuursrechter in Duitsland, het Bundesverwaltungsgericht niet opgelost, maar alleen verschoven.
Hamburg heeft wel meteen voor 2 straten een verbod aangekondigd. Dat zijn heel bekende straten, ik heb vele jaren in die buurt gewoond. Voor omwonenden is het nu een ondraaglijke situatie en het is begrijpelijk dat Hamburg daarom ingrijpt. Feitelijk betekent dit slechts dat alleen de omwonenden van deze straten minder uitstoot zullen krijgen. Dat schiet weinig op. Het verkeer wordt echter niet minder maar alleen omgeleid zodat stadsgenoten in andere straten nu meer last van de luchtvervuiling zullen krijgen.
Rijverbod voor diesels mag niet buitenproportioneel zijn
Ruim een week geleden bepaalde het Bundesverwaltungsgericht dat gemeentes in Duitsland zones kunnen inrichten waarbinnen het verboden is voor voertuigen met (bepaalde) dieselmotoren. Weliswaar staat het Duitse nationale recht dit niet toe, maar de EU-regelgeving bleek in deze zaak doorslaggevend.
Zo’n gebiedsverbod voor het merendeel van de dieselvoertuigen, dient volgens de rechter wel te voldoen aan het proportionaliteitsbeginsel. Dit is heel belangrijk voor de praktische invoering, omdat hierdoor per gemeente gekeken moet worden in hoeverre de toegestane grens van de luchtvervuiling wordt overschreden en welke maatregelen nodig en proportioneel zijn om dit te voorkomen.
Elke gemeente moet dus beoordelen welke maatregelen mogelijk zijn om aan het proportionaliteitsbeginsel te voldoen. Daarnaast worden de eigenaren van dieselauto’s voorlopig nog even beschermd, want door het Bundesverwaltungsgericht is bepaald dat een algeheel verbod pas vanaf 1 september 2019 mag worden ingevoerd. Hierdoor zouden dieselauto’s van een extra filter kunnen worden voorzien, of mensen kunnen een andere auto kopen.
Steden krijgen politiek probleem
De steden waar nu een rijverbod voor diesels dreigt, hebben nu ook een lastig politiek probleem. In Duitsland rijden (zonder vrachtwagens) ongeveer 15 miljoen auto’s met een dieselmotor. Electoraal is dit een belangrijke kiezersgroep. Iedere gemeente moet daarom zorgvuldig afwegen of een maatregel aan het proportionaliteitsbeginsel voldoet en vooral ook of dit ook door de ‘dieselkiezers’ ook zo wordt ervaren.
Tegelijkertijd kan je ervan uitgaan dat dergelijke maatregelen door tenminste één eigenaar van een dieselvoertuig weer wordt aangevochten omdat diegene het een buitenproportionele ingreep vindt. Daarom zal het rijverbod nergens snel kunnen worden ingevoerd. Op dit moment wordt in 70 Duitse gemeenten de luchtvervuilingsnorm overschreden.
Pleidooi voor landelijke oplossing
De minister-president van Baden-Württemberg, Winfried Kretschmann van de Grünen, liet al weten dat hij graag een nationale oplossing wil, om te voorkomen dat je per stad andere regels krijgt. De uitspraak van het Bundesverwaltungsgericht treft ook Stuttgart, de hoofdstad van Baden-Württemberg en thuishaven voor autofabrikant Daimler.
Daarom ligt in Zuid-Duitsland het belang van de auto-industrie en daarmee de werkgelegenheid nog veel gevoeliger. Alleen daarom al is zelfs een minister-president van de Grünen uit op tijdswinst.
Blauwe sticker
Met deze uitspraak klinkt ook de roep om de invoering van een nieuwe milieusticker. Er wordt gedacht aan een lichtblauw en donkerblauw vignet voor dieselvoertuigen die wel worden toegestaan. Deze discussie speelt al langer in Duitsland, maar deze sticker zal denk ik door de grote coalitie van CDU/CSU en SPD niet snel worden ingevoerd.
De beoogde minister van verkeer, Andreas Scheuer van de Beierse CSU heeft al duidelijk gemaakt dat hij helemaal tegen een blauwe milieu-sticker is. Ook in Beieren is de auto-industrie heel belangrijk en een grote werkgever. De twee grote auto-deelstaten Beieren en Baden-Württemberg liggen al dus dwars.
Roer moet radicaler om
Ik heb er dus weinig vertrouwen in dat er snel iets verandert. Als wij echt iets aan milieuvervuiling willen veranderen, moet het roer veel radicaler om. De auto-industrie zal dat proberen te voorkomen en voor automobilisten is dit ook een probleem. Ik rijd zelf trouwens ook een dieselauto.
De politiek moet de auto-industrie dus dwingen om in beweging te komen. Doelstelling zou moeten zijn auto’s te ontwikkelen, die geen uitstoot produceren. Voor de goede orde, ik ben geen fan van elektrische auto’s. E-auto’s stoten misschien geen vieze lucht uit, maar die energie moet ook worden opgewekt en dat gebeurt voor een groot gedeelte bijvoorbeeld door milieuonvriendelijke kern- en kolencentrales.
Investeer in nieuwe technologie
De fabrikanten moeten dus een technologie ontwikkelen waarbij de wielen door het rijden weer energie opwekken om verder te kunnen rijden. De overheid zou op grote schaal moeten investeren in dergelijke ontwikkelingen en dat ook intensief subsidiëren.
Maar zelfs als er goede milieuvriendelijke alternatieven worden gevonden, blijven we nog lang met het uitstootprobleem zitten. Wij weren steeds meer vieze auto’s, maar die verdwijnen daarmee niet maar van de aardbol. Onze oude auto’s worden geëxporteerd van Europa naar Afrika of Azië. Het probleem wordt dus alleen verplaatst. Uiteindelijk worden wij alleen maar in de maling genomen. Onze vermeende schonere lucht is heel beperkt, omdat het effect niet globaal maar lokaal is. De uitstoot vanuit andere continenten komt gewoon terug.
En dit wordt versterkt door het credo dat wij altijd moeten groeien, en meer auto’s moeten produceren, en meer van dit en dat moet komen. Méér auto’s betekent méér problemen.
Deze column is geschreven voor Duitslandnieuws.nl door Axel Hagedorn, advocaat ondernemingsrecht en Duitse Rechtsanwalt bij Van Diepen Van der Kroef Advocaten in Amsterdam.
