Wat betekent het aanklagen van de voormalig VW-topman Martin Winterkorn door de Amerikaanse justitie? Duitsland-expert en advocaat Axel Hagedorn laat zien welke les Nederlandse en Duitse bestuurders hieruit kunnen trekken.
De voormalige topman van Volkswagen Martin Winterkorn wordt in Amerika strafrechtelijk vervolgd wegens onder andere samenzwering en fraude. Dit werd deze week bekend bij de aandeelhoudersvergadering van Volkswagen in Wolfsburg.
Al eerder werden twee managers van Volkswagen in de VS gearresteerd en berecht. In Duitsland lopen de strafrechtelijke onderzoeken nog steeds. Het Duitse OM heeft wel huiszoekingen gedaan, maar het is niet bekend of en wanneer strafrechtelijke aanklachten zullen volgen.
Wat de aanklacht tegen Winterkorn betekent
Welke implicaties heeft deze strafrechtelijke vervolging van Winterkorn wegens het Diesel schandaal? Ten eerste is er een politieke dimensie die werd verwoord door de Amerikaanse minister van Justitie, Jeff Sessions. Hij zei dat ‘mensen die proberen Amerika op te lichten een zware prijs zullen betalen’. Een dergelijke statement is natuurlijk makkelijker als de vervolgde persoon een buitenlander is en Volkswagen tegelijkertijd een concurrent is van de Amerikaanse autofabrikanten.
Ten tweede kan het ook verband hebben met de miljardenschikking die Volkswagen in de VS vorig jaar trof. Onderdeel van die schikking was het gedwongen benoemen van toezichthouder Larry Thompson als ‘compliance monitor‘.
Deze Larry Thompson heeft afgelopen maand gesteld dat het dieselschandaal nauwelijks persoonlijke gevolgen heeft gehad bij VW en dat de fabrikant zich op een aantal gebieden beter moet gedragen. Het ligt natuurlijk voor de hand dat de aanklacht tegen Winterkorn hiermee samenhangt en men op deze manier Volkswagen onder druk wil zetten om intern orde op zaken te stellen. Dit kan tegelijk ook een verklaring zijn voor de onverwachte wissel van de topman bij Volkswagen drie weken geleden.
Twijfel of VW echt schoon schip maakt
De nieuwe CEO Herbert Diess heeft op de aandeelhoudersvergadering afgelopen week gezegd dat Volkswagen ‘eerlijker, opener en fatsoenlijker’ moet worden. Ik hoop dat hij daarmee refereert aan wat ik eerder als een gebrek aan bedrijfsgeweten bij Volkswagen heb omschreven.
Blijkbaar is het nu de bedoeling om meer tegenspraak toe te laten. Of dit losse kreten zijn, blijft af te wachten. Want veel bestuurders die tijdens het dieselschandaal ook al bij VW werkten, zijn nog steeds actief op topposities binnen het concern. Ik heb daarom grote twijfels of Volkswagen zo veel anders zal worden bestuurd. Daarbij komt dat het ook commercieel niet nodig is. Volkswagen heeft afgelopen jaar een nieuw verkooprecord genoteerd met 10,7 miljoen verkochte auto’s.
Amerikaanse strafzaak treft Winterkorn
Voor Martin Winterkorn is deze strafzaak in de VS zeer onaangenaam. Weliswaar wordt hij niet uitgeleverd naar Amerika, omdat Duitsland eigen staatsburgers niet uitlevert. Maar indien hij op vakantie naar het buitenland wil gaan, zou ik hem een dergelijke reis op dit moment afraden.
Daarnaast kan de strafzaak enorme financiële consequenties hebben. De aanklacht betreft onder andere samenzwering en fraude en dat zijn opzettelijke delicten. De kosten van de advocaten zullen daarom niet gedekt worden door zijn bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering en waarschijnlijk ook niet door Volkswagen. Maar het kan nog erger worden. Zaterdagavond werd bekend dat VW de mogelijkheid van schadeclaims tegen Martin Winterkorn aan het uitzoeken is.
Zaak tegen Winterkorn treft ook Volkswagen
Daarmee zet de Amerikaanse justitie niet alleen Martin Winterkorn onder grote druk, maar indirect op Volkswagen. Ik vermoed dat Volkswagen niet alle zaken in Amerika rond dieselgate heeft afgerond en Winterkorn kan hier als speelbal worden gebruikt om het concern onder druk te zetten.
Het zou mij daarom niet verbazen als op korte termijn een mededeling zal verschijnen dat Volkswagen bepaalde schadegevallen in Amerika toch gaat betalen en dat in ruil daarvoor de aanklacht tegen oud-topman Winterkorn (eventueel voor een boetebedrag) zal worden geseponeerd. Of VW gaat sneller voldoen aan de eisen van justitie in de VS en Larry Thompson door juridische aanpassingen in het hele concern.
Ook een les voor Nederlandse ondernemers
Voor mij is deze strafzaak tegen Winterkorn weer een goed voorbeeld van de grote macht die de Amerikaanse justitie heeft om wereldwijd via strafzaken invloed uit te oefenen. Nog steeds gaan in Duitsland, maar ook in Nederland ondernemers en bestuurders te makkelijk ervan uit dat ze in bepaalde landen mee moeten doen aan corruptie om business voor elkaar te krijgen.
Als dit wordt toegelaten binnen bedrijven lopen bestuurders een groot risico, omdat de Amerikaanse justitie vaak hiertegen optreedt. Maar ook bij het Duitse OM zijn inmiddels gespecialiseerde teams. De schade voor ondernemingen kan immens zijn, zoals bij Siemens en de Deutsche Telekom is gebleken. Maar de persoonlijke gevolgen voor de bestuurder kunnen bij strafrechtelijke feiten een heel leven kapot maken. Ook dit is een les uit het dieselschandaal en de strafzaak tegen Martin Winterkorn.
Deze column is geschreven voor Duitslandnieuws.nl door Axel Hagedorn, advocaat ondernemingsrecht en Duitse Rechtsanwalt bij Van Diepen Van der Kroef Advocaten in Amsterdam.
